Iedere vrouw gaat door de verschillende fases van het vrouwelijke leven. In haar leven verandert haar lichaam steeds weer opnieuw op drastische wijze. Veel anders en veel rigoreuzer als dat van het mannelijke geslacht. De kennis die vrouwen hebben over deze veranderingen is in veel gevallen te weinig al dan niet beperkt al dan niet simpelweg fout. We worden geacht te leven volgens masculiene normen (zie; dezelfde werk/sport/eet/slaaproutine), maar het vrouwelijke lichaam vraagt vele andere principes en gewoonten, waar we als vrouw rekening mee zouden moeten houden.
Niet vanuit het idee dat ons lichaam minder is, maar juist vanuit de kennis dat ons lichaam thrived als we afgestemd zijn op haar wensen.
Daarbij laat social media in veel gevallen een onjuist en overdreven beeld zien van onze hormonale cyclus, waarin ernstige klachten worden genormaliseerd. Naar mijn idee is dit geen bekrachtigend idee van de daadwerkelijke betekenis van onze cyclus. Maar wat is dan wel normaal? En wat niet? In deze blog leg ik het je haarfijn uit.
Mannelijke cyclus vs vrouwelijke cyclus.
Mannen hebben simpel gezegd vooral rekening te houden met één hormoon: testosteron. Dit hormoon fluctueert op basis van een 24u cyclus, waarbij testosteron ’s ochtends op zijn hoogste is en ’s avonds op zijn laagst.
Het vrouwelijk lichaam heeft een maand-cyclus, waarbij haar hormonen gedurende deze maand fluctueren. Waar een man vooral rekening heeft te houden met de fluctuaties van één hormoon, hebben vrouwen rekening te houden met 3 hormonen: oestrogeen, progesteron en testosteron.
Het zijn deze drie hormonen die maakt dat het lichaam van de vrouw gedurende deze maand verandert. Niet alleen haar lijf verandert, maar ook haar psyche, emoties en cognitie fluctueert gedurende haar cyclus, wat logischerwijs steeds weer vraagt om een afgestemde aanpak op basis van hoe haar hormonen zich gedragen op dat moment.
We kunnen mannen en vrouwen daarin een beetje vergelijken met water en vuur. Waar de man een stapel houd aansteekt ontstaat er eerst een groot vuur, dat naarmate de dag verstrijkt langzaam uitdooft, tot het in de avond enkel nog lichtjes na siddert.
Vrouwen bewegen veel meer als water. Dit water kent velen vormen. In de winter bevriest ze, de lente smelt, de zomer verdampt en in de herfst stroomt zij overtollig. Water is continu in beweging en is nooit hetzelfde. Het is een mooie metafoor voor de verschillen tussen de cyclus van de man en van de vrouw. Beide even bijzonder en toch hebben beide een totaal verschillende aanpak nodig.
De 4 fasen van de vrouwelijke hormonale cyclus
De menstruatie fase
Dit is de start van je cyclus en begint op de dag dat je helderrood bloed verliest. De duur van deze fase is tussen de 4 en 7 dagen lang. Gedurende deze fase scheidt de baarmoeder het baarmoederslijmvlies af dat in de fases daarvoor werd opgebouwd als voorbereiding voor de innesteling van een potentieel bevrucht eitje.
Gedurende de menstruatie fase zijn de geslachtshormonen oestrogeen, testosteron en progesteron op hun laagst. Dit resulteert voor veel vrouwen in lagere energie levels en een meer introverte houding. Het is nu voor het gros van de vrouwen niet het beste moment om erop uit te gaan. Daarnaast heeft het lichaam nu meer nood aan rust en herstel en het is daarom aangeraden om zeker in deze fase voldoende te slapen.
Buiten het feit dat je je wellicht iets minder energiek en sociaal voelt en best mag voelen dat je menstrueert in de vorm van een ietwat zwaarder gevoel in de buik of lichte buikkrampjes, zou je verder geen last moeten hebben van je menstruatie. Het is dus zeker niet normaal om 2 van de 4 dagen dat je menstrueert in bed te liggen, pijnstillers dient in te nemen of om je ziek te melden vanwege je klachten.
Dus nogmaals. Ja, je mag voelen dat je menstrueert, maar het mag je op geen enkele manier belemmeren in je dagelijkse leven.
De folliculaire fase
Na de menstruatie fase komen we in de folliculaire fase terecht. Dit is de fase die begint vanaf je menstruatie tot aan je ovulatie. Daarmee zeg ik het eigenlijk direct fout, de folliculaire fase begint theoretisch gezien echter al op dag 1 van je cyclus, namelijk de 1e dag van je menses. Maar om verwarring te voorkomen, spreek ik over de menstruatie fase én de folliculaire fase. Weet dat je ook mag spreken over vroegere folliculaire (menstruatie) fase en de late folliculaire fase (de periode van menses tot ovulatie).
Het hormoon oestrogeen stijgt in deze fase onder invloed van FSH dat wordt vrijgegeven door de hypofyse. Oestrogeen stimuleert de groei van het baarmoederslijmvlies en de rijping van de eicelletjes (follikels) dat nodig is om te kunnen ovuleren. De stijging van oestrogeen zorgt er tevens voor dat je je energieker, happy en gemotiveerd voelt, daarbij herstel je over het algemeen beter. Oestrogeen heeft nog veel meer functies, maar daar ga ik in deze blog verder niet op in.
De ovulatie fase
De folliculaire fase mondt uit in de ovulatie fase. De ovulatie start wanneer oestrogeen dermate is gestegen dat het een signaaltje stuurt naar de hypothalamus. De hypothalamus stuurt in deze weer een signaal naar de hypofyse die in reactie daarop het hormoon LH vrijgeeft. Deze LH-piek zorgt ervoor dat de wand van de eierstok zwakker wordt waardoor de rijpe eicel kan vrijkomen. Dit noemen we de ovulatie.
Onder invloed van oestrogeen en testosteron die op dit moment op hun hoogste zijn voel je je gemotiveerd, krachtig, happy, zelfverzekerd en verloopt je herstel vlot. Daarnaast heb je onder invloed van testosteron meer een hoger libido en voel je je assertiever.
Luteale fase
Na de ovulatie komen we aan in de laatste fase van de cyclus, ook wel de luteale fase genoemd. Het follikel waaruit het eitje is gesprongen tijdens de ovulatie, wordt nu onder invloed van hormonen omgezet in het corpus luteum ofwel het gele lichaampje en scheidt progesteron en een klein beetje oestrogeen af. Dit maakt dat progesteron tijdens de laatste fase de hoofdrolspeler wordt. Progesteron maakt het baarmoederslijmvlies klaar voor innesteling van een mogelijks bevrucht eitje.
De luteale fase is in vele gevallen het langst en duurt gemiddeld zo’n 14 dagen. Onder invloed van progesteron voel je je kalmer en heb je een hogere behoefte aan calorieën. Naarmate je hormonen dalen in het laatste deel van je cyclus, is het normaal dat je iets vermoeider voelt en meer naar binnen bent gekeerd.
Wanneer er geen innesteling plaats vindt, resulteert de luteale fase weer in de menstruatie fase en daarmee is de cirkel rond.
Een normale vs een abnormale cyclus
Een normale cyclus is een cyclus waarin je zowel een ovulatie als een menstruatie hebt. Je cyclus is er ergens tussen de 21 en 35 dagen. Nog belangrijker is de regelmaat van de cyclus. Wanneer je cyclus altijd wat aan de kortere of langere kant is, is dit geen probleem, het wordt wel een probleem wanneer het de ene keer 20 dagen, dan weer 31, dan weer 28 en vervolgens weer 22 dagen is.
Je voelt tijdens een normale hormonale cyclus absoluut de fluctuaties van hormonen. Tijdens de menstruatie en late luteale fase voel je je kalmer, meer naar binnen gekeerd, heb je behoefte aan zwaardere maaltijden en juist minder zwaardere trainingen. Tijdens de folliculaire en ovulatie fase ben je meer naar buiten gekeerd, heb je een hoger libido, heb je meer energie en herstel je sneller.
Hevige bloedingen (zie minder dan iedere 2u een supertampon verwisselen), bloedklonters, langdurige bloedingen (>7 dagen), hevige buikpijnen, rugpijnen of zelfs beenpijnen zijn niet normaal. Een pijnstiller moeten nemen tijdens je menstruatie is dus nogmaals niet normaal. Een stekende pijn in de buik tijdens ovulatie is niet normaal.
Hevige mood-swings, cyclische angst, depressieve gevoelens en woede aanvallen, cyclische spijsverteringsproblemen, hoofdpijnklachten of blaasproblemen zijn niet normaal.
Tot slot zijn hormonale migraine, acné, abnormale afscheiding, tussentijdse bloedingen, pijn of bloedverlies bij geslachtsgemeenschap, terugkerende blaasinfecties en vaginale schimmelinfecties, cysten, poliepen en vleesbomen niet normaal.
Ervaar jij één van bovengenoemde klachten, neem dan contact op met je huisarts en/of neem contact op met een gespecialiseerde therapeut die je hierin kan ondersteunen.
Inzicht in je hormonale cyclus
Onze hormonale cyclus is een spiegel van onze algehele gezondheid. Wanneer je hormonale cyclus afwijkt, is er een veel gevallen meer aan de hand dan enkel een ‘’hormonaal probleem’’. Het is daarom wijs om inzicht te krijgen in je eigen hormonale cyclus, zodat je niet alleen je leven kan afstemmen op je hormonale cyclus, maar ook in nauw contact blijft met de signalen die je lijf afgeeft en daardoor snel actie kan ondernemen, mocht er iets niet helemaal in orde zijn.
Dit doe je zelf heel gemakkelijk door een cyclus-dagboek bij te houden, waarin je een aantal zaken bijhoudt voor het liefste voor een minimum van 3 maanden.
Je bepaalt uiteindelijk zelf wat je bijhoudt in je cyclus dagboek, de een gaat voor een beknopte versie, de ander voor een uitgebreide. Ik geef je in ieder geval een aantal zaken mee die je kan noteren.
In je cyclus dagboek houd je (mogelijks) de volgende zaken bij:
- Dag 1 van je cyclus. De dag dat je helderrood bloed verliest.
- Duur van je menstruatie
- Duur van je gehele cyclus
- Hoeveelheid bloedverlies
- Ovulatie (door temperatuur meting en/of LH testen)
- Hoeveelheid afscheiding en consistentie (plakkerig, romig, eiwit, waterig)
- Libido
- Klachten en/of symptomen zoals krampen, pijnklachten, gevoelige borsten, hoofdpijn, misselijkheid, diarree, obstipatie, bloating of cravings)
- Je gemoedstoestand
- Je herstel
- Spotting of tussentijdse bloedingen
- Duur van je folliculaire fase (cyclus dag 1 tot ovulatie)
- Duur van je luteale fase
- De conditie van je huid
Op den duur maken deze zaken je meer bewust van je eigen cyclus, wat over het algemeen voor vrouwen een gevoel van verbinding en eigen autonomie creëert. Vrouwen weten nu veel beter wat er gebeurd in hun lijf en kunnen daar dan veel specifieker op anticiperen.
Wat kan je doen als vrouw wanneer je kampt met symptomen die niet normaal zijn?
Wanneer je kampt met abnormale symptomen, dan is het goed om dit ten eerste te bespreken met je huisarts. Het kan zijn dat je huisarts dan eerst uitgebreider onderzoek wil doen om er zeker van te zijn dat er geen medische problemen zijn.
Daarbij een kleine disclaimer. Wanneer de huisarts of specialist je direct verwijst naar de pil of spiraal, dan is het wijs om zelf op onderzoek uit te gaan. ”Off-label” gebruik van hormonale contraceptie voor allerlei hormonale en menstruatieklachten is zeker geen duurzame oplossing, aangezien het de onderliggende klacht niet aanpakt.
Dus ja, ik ben vóór uitgebreid onderzoek, zodat we zeker weten of er medische problemen zijn of niet. Vanuit daar adviseer ik je om contact op te nemen met een specialist die vanuit een integrale en holistische benadering jouw klachten behandelt. Het liefste een zorgverlener die ook daadwerkelijk kennis heeft van de hormonale cyclus. Denk aan een osteopaat, orthomoleculair therapeut, KPNI-therapeut of hormoon coach.
Actie Stappen
→ Wil je meer leren over de ins and outs van de hormonale cyclus, dan raad ik aan om mijn 2,5u durende masterclass over de hormonale cyclus te bekijken. Hier ga ik nog dieper in op de werking van de hormonale cyclus en hoe je je voeding, sport, stress en slaap kan afstemmen op jouw hormonale cyclus. Klik hier voor meer informatie over de masterclass.
→ Graag een 1:1 sessie? Als je al langer stoeit met hormonale klachten en behoefte hebt aan een 1:1 traject, kan je gemakkelijk een afspraak inplannen bij mijn praktijk. Dit is zowel live als online mogelijk. Bekijk hier mijn website.
→ Luister je liever dan dat je leest? Of wil je deze blog nog eens rustig terug luisteren. Check dan mijn podcast #38 Is mijn cyclus normaal?! Een reis door de hormonale cyclus via je favoriete podcast app óf bekijk via Youtube.
With Love,
Dominique